De Deense koning Harald Bluetooth verenigde in de tiende eeuw verschillende Vikingstammen. Tien eeuwen later verbindt de gelijknamige technologie verschillende apparaten. Is digitale technologie saai? Taaltechnisch is digitale technologie een feestje. Zo is het opstarten van een computer vernoemd naar een 18e-eeuwse fictieve Duitse baron en kunnen we Monty Python de schuld geven van het fenomeen spam.
Digitale technologie heeft onze taal een stuk rijker gemaakt. Taalpuristen zullen hier misschien bezwaar aantekenen omdat we misschien wat makkelijk Engelse termen overnemen. Wij hebben het bijvoorbeeld gewoon over een ‘computer’, in tegenstelling tot pakweg de Fransen die het woord nog hebben vertaald naar het fraaie ‘ordinateur’. Wat je voorkeur ook is, veel technologische termen hebben een opvallende herkomst. In dit blog zetten we er enkele op een rij.
“Jezelf aan je schoenveters omhoog trekken (‘to pull oneself up by one’s bootstraps’) is al sinds de 19e eeuw een gangbare uitdrukking bij het uitvoeren van een schijnbaar onmogelijke taak”
Een naam voor een onmogelijke taak
Het begint al bij het aanzetten van je computer. De term ‘booten’ heeft betrekking op de bootstrap loader, een klein programma dat bij het opstarten je harde schijven leest en je besturingssysteem inlaadt. In de meeste moderne PC’s en laptops is deze trouwens inmiddels vervangen door een EFI (Extensible Firmware Interface), maar de term booten zal vast niet zo snel verdwijnen. Waar het taaltechnisch echt interessant wordt is de oorsprong van bootstrapping. Jezelf aan je schoenveters omhoog trekken (‘to pull oneself up by one’s bootstraps’) is al sinds de 19e eeuw een gangbare uitdrukking bij het uitvoeren van een schijnbaar onmogelijke taak.
Das Boot
In wezen is dit wat de computer ook doet. Een klein programma (de bootstrap loader) start een veel groter programma (het besturingssysteem) op. Maar goed, nu weet je nog steeds niet waar de uitdrukking vandaan komt. Welnu, daarvoor moeten we nog een eeuw verder terug, naar de verhalen van de Baron Münchenhausen. Dit literaire personage van de Duitse schrijver Rudolf Erich Raspe beleefde de meest fantastische en vaak ongeloofwaardige avonturen. In één ervan redt hij zichzelf én zijn paard uit een moeras, door zichzelf aan zijn eigen haar omhoog te trekken. Tal van bronnen wijzen naar dit verhaal als de oorsprong van het bootstrappen. Het blijft een raadsel wie het haar van de baron vervangen heeft door schoenveters.
Echte bugs
Booten is niet de enige tech-term met een opvallende herkomst. Een ‘bug’ is oorspronkelijk ook echt een diertje. De Amerikaanse marineofficier Grace Hopper kwam in 1947 een mot tegen in een prototype computersysteem. Het insect werd voorzichtig verwijderd en genoemd in het logboek; sindsdien is de computer bug een feit. En dan spam: genoemd naar een merk ingeblikt varkensvlees, beroemd gemaakt in een Monty Python sketch waarin de naam eindeloos werd herhaald. Internetpioniers gebruikten de term in de jaren tachtig in chatrooms voor het overbelast raken van systemen door grote hoeveelheden data.
“Neem bijvoorbeeld Bluetooth, dat is vernoemd naar de 10e-eeuwse Deense koning Harald Bluetooth. Het Bluetooth-logo is een runeteken van diens initialen”
De cursor is ouder dan je denkt
Sommige termen gaan nog veel verder terug. Een cursor was in de 17e eeuw een verschuifbaar onderdeel op een mechanische rekenmachine, om de gebruiker te helpen onthouden waar deze was gebleven. In de 21e eeuw heeft het min of meer dezelfde functie op elektronische devices. Techneuten zijn trouwens zo verzot op geschiedenis dat zij desnoods een kunstmatige link leggen. Neem bijvoorbeeld Bluetooth, dat is vernoemd naar de 10e-eeuwse Deense koning Harald Bluetooth. Hij verbond verschillende vikingclans, de technologie verbindt verschillende apparaten. Het Bluetooth-logo is een runeteken van diens initialen.
En de herkomst van het woord ‘computer’? Die is een stuk minder spannend. Deze hebben we ‘gewoon’ te danken aan de oude Romeinen. Het woord is ontleend aan het Latijnse woord ‘computare’, wat zoiets betekent als ‘calculeren, ’tellen’, ‘opsommen’ of ‘samen denken’.
Heb je dit verhaal met veel plezier gelezen? Neem dan ook eens een kijkje bij onze andere blogs.
